Document Type : 78
Abstract
Keywords
|
فصلنامه سلامت خانواده دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری دوره 1، شماره 3، زمستان 1391، صفحات 8 تا 13 |
مقایسه تاثیر کپسول زنجبیل و ویتامین B6 بر تهّوع و استفراغ بارداری
مژگان فیروزبخت 1*، مریم نیک پور2، شبنم امیدوار1، آزاده کیاپور3
تاریخ وصول: 7/3/1391 تاریخ پذیرش: 9/8/1391
چکیده
زمینه و هدف: تهوع و استفراغ از شایعترین عوارض دوران بارداری است که اغلب به دلیل عدم تمایل به مصرف داروهای شیمیایی مورد توجه قرار نمیگیرد. این مطالعه یک کارآزمایی بالینی دو سوکور است که با هدف بررسی تاثیر کپسول زنجبیل در درمان تهوع و استفراغ بارداری و مقایسه آن با ویتامین B6 و یک دارونما انجام شده است.
روش بررسی: در این مطالعه 120 نفر از زنان باردار تا هفته بیستم بار داری که دچار تهوع و استفراغ بوده و تا کنون تحت درمان قرار نگرفتهاند و به درمانگاه های شهرستان آمل مراجعه نمودند، به طور تصادفی انتخاب شده و سپس در سه گروه تقسیم شدند و تحت درمان زنجبیل و vitB6 و پلاسبو به مدت 4 روز قرار گرفتند، بعد از یک هفته درمان آنها پیگری شدند. روش جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود که شامل اطلاعات دموگرافیک افراد و بررسی شدت تهوع و استفراغ براساس یک نمودار دیداری (خطی به طول cm10، از 0بدون تهوع تا 10 شدیدترین تهوع) تقسیم بندی شده بود، 24 ساعت قبل از درمان و در 4 روز طی درمان بود. نتایج حاصل از پژوهش با استفاده از نرم افزار 18SPSS و آزمونهایANOVA، کروسکال و الیس، تی زوجی و رتبه علامتدار ویلکاکسون مورد بررسی قرار گرفت (05/0p<).
یافته‌ها: نتایج حاصله بیانگر تاثیر زنجبیل در کاهش شدت تهوع و دفعات تهوع و استفراغ بارداری بود. در مقایسه با ویتامین B6 و دارونما تفاوت معنی داری بین سه گروه در کاهش شدت تهوع به دفعات تهوع و دفعات استفراغمشاهده نگردید؛ ولی در دریافت کنندگان زنجبیل، متوسط شدت تهوع در طی روزهای درمان، همواره کمتر از دریافت کنندگان پلاسبو بود.
بحث و نتیجه گیری: نتایج مطالعه بیانگر آنست که زنجبیل در درمان تهوع و استفراغ بارداری موثّر است.
واژگان کلیدی: تهّوع و استفراغ، بارداری، زنجبیل، ویتامین B6
مقدمه[1]
تهوع و استفراغ، شایعترین شکایت دوران بارداری بوده که تقریبا در 80-70% زنان باردار تجربه می‌شود(3،2،1). معمولاً از هفته 8-4 بعد از قاعدگی شروع شده، بیشترین شدّت آن در هفته 9 بوده و بعد از آن شروع به کاهش می‌کند و در اکثر موارد تا هفته 14 بهبود می‌یابد، در 2% افراد درتمام طول بارداری ادامه دارد (5و4).
این اختلال اگرچه در اکثر موارد در حد خفیف و متوسط است ولی می‌تواند سبب از بین رفتن آرامش مادر و خانواده او گردد. مرگ مادر به دلیل این عارضه بسیار نادر است و شیوعی در حدود 5/0% دارد )شارلوت برونته نویسنده انگلیسی «جین‌ایر» شاید مشهورترین قربانی این عارضه بود که در سال 1855 به دنبال 4 ماه تهوع و استفراغ شدید بارداری[2] فوت نمود(، با این حال از شایعترین دلایل بستری شدن مادر در هفته‌های نخست بارداری است(4) علیرغم آنکه تهوّع و استفراغ از عوارض بارداری محسوب می‌شود ولی نتیجهء حاملگی اغلب خوب است، بطوریکه میزان سقط جنین و تولد نوزاد کم وزن[3] کاهش می یابد(6).
از آنجا که تهوّع و استفراغ بارداری تدریجاً کاهش یافته و بهبودی می‌یابد در بیشتر زنان، درمان با تأخیر انجام می‌شود و درمان آن معمولاً علامتی است.(7) درمان تهوع و استفراغ بستگی به شدت علائم آن دارد و می‌تواند به صورت تغییر در رژیم غذایی تا بستری شدن و حتی دریافت[4] TPN باشد(6) روشهای مختلف جهت درمان در دسترس است. مصرف ویتامین B6، آنتی هیستامین‌ها یا آنتاگونیست‌‌های گیرنده H1 (دیمن هیدرامین، دیمن‌هیدرینات) مسدود کننده دوپامین (متوکلوپرامید) و کورتیکوستروئید‌ها به عنوان آخرین قدم در درمان موارد شدید استفاده می‌شود(8).
زنان باردار به دلیل ترس از اثرات تراتوژنی تمایلی به مصرف دارو در طی بارداری ندارند. به دنبال تراژدی تالیدومید و بروز ناهنجاری فراوان، محدودیت مصرف دارو در حاملگی جدی گرفته شد. اگرچه استفادهء خردمندانه از دارو در بسیاری مواقع ضروری و عاقلانه است(9).
اخیراً مصرف گیاهان دارویی به عنوان یک روش درمانی مورد توّجه فراوان است. سیر، بابونه، نعناع، بلوط دریایی و زنجبیل از جمله گیاهان مورد استفاده در درمان تهوع و استفراغ بارداری است.. زنجبیل بعنوان ادویه، تاریخچه، طولانی در مصارف غذایی و دارویی دارد. و در طب سنتی بخصوص در کشور‌های چین و ژاپن و هندوستان جهت درمان بیماریهای مختلف و بخصوص تهوع و استفراغ بارداری به کار می‌رود(11،10). چای زنجبیل، بیسکویت زنجبیل، کپسول زنجبیل به اشکال مختلف در دسترس زنجبیل می‌باشد(2). مصرف کپسول زنجبیل برای معده راحت‌تر و حاوی شکل خشک زنجبیل است که از ریشهء تازه آن موثر‌تر است(12).
مطالعات انجام شده توسط اسپیرماتو و یوتیا وانیچ1 بیانگر تاثیر زنجبیل در درمان تهوع واستفراغ بارداری بود(3،13،14) به دنبال مصرف زنجبیل هیچ موردی از سقط جنین یا افزایش نواقص مادرزادی و عوارض مادری مشاهده نشده است(2،4،13). با توجه به شیوع بالای این عارضه و عدم تمایل زنان باردار به مصرف داروهای شیمیایی، مطالعهء حاضر با هدف مقایسهء اثر کپسول زنجبیل، ویتامین B6 و پلاسبو در درمان تهوع و استفراغ بارداری در زنان باردار شهرستان آمل انجام شده است.
روش بررسی
این مطالعه یک کار آزمایی بالینی دوسوکور تصادفی است که بر روی 120 نفر از زنان باردار که سن حاملگی کمتر از 20 هفته داشته و دچار تهوع همراه یا بدون استفراغ بارداری بودند و به درمانگاه های منتخب شهرستان آمل مراجعه نمودند، صورت گرفته است. از آنجا که زنان باردار بخصوص در هفته های اول بارداری تمایل به مصرف دارو ندارند، حجم نمونهء مورد بررسی در هر گروه30 نفر در نظر گرفته شد که با محاسبهء حداقل 10% ریزش در هر گروه 40 نفر بر آورد گردید. زنان بارداری که دارای بیماری یا مشکل خاصی از قبیل فشار خون بالا، صرع، دیابت و یا حساسیت شناخته شده به زنجبیل بودند و یا به دلیل شدت تهوع و استفراغ، نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشتند یا امکان پیگیری آنان وجود نداشت، از مطالعه حذف شدند.
کپسول زنجبیل، ویتامین B6 و پلاسبو در آزمایشگاه فارماکولوژی در پوشش‌های مشابه بسته‌بندی و کدگذاری گردید و کد‌های داده شده تا پایان مطالعه، نزد مسؤول آزمایشگاه باقی ماند. بدین صورت بیمار و پژوهشگر از نوع داروی مصرفی بی‌اطلاع بودند. این داروها توسط ماماهای درمانگاه های منتخب شهرستان آمل(که آموزش لازم را دیده بودند) به زنان بارداری که دچار این عارضه بوده و تمایل به درمان داشتند، پس از آگاهی از شرکت در این کار آزمایی به طور تصادفی داده شدند. نحوهء مصرف دارو، 4 کپسول در روز به مدت 4 روز بود. به افراد مورد پژوهش آموزش لازم در مورد مصرف غذاهای کم حجم و افزایش دفعات مصرف و عدم مصرف مواد غذایی پرچرب داده شد.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه بود که توسط آن مشخصات دموگرافیک و وضعیت بارداری و شدّت تهوع و استفراغ قبل از مصرف دارو و در طی مصرف دارو سنجیده شد. تهوع به عنوان یک علامت ذهنی به دو روش، مورد سنجش قرار گرفت.
1- نمودار دیداری و 2- مقیاس لیکرت نمودار دیداری که خط مدرج cm 10که از 0 (نشان دهنده موارد بدون تهوع) تا 10 (شدیدترین حالت تهوع) تقسیم‌بندی شده و واحدهای پژوهش شدت تهوع خود را بر اساس این معیار مشخص می‌کردند. دفعات تهوع واستفراغ نیز بر اساس ثبت علامت مثبت (+) 24 ساعت قبل و در طی روزهای درمان مشخص گردید. یک هفته پس از مصرف دارو با استفاده از مقیاس لیکرت، پاسخ به درمان سنجیده شد.
اعتبار پرسشنامه با بررسی متون و مقالات علمی و تائید سه تن از اعضای هیأت علمی دانشگاه و پایایی آن با استفاده از آزمون test re test صورت پذیرفت ( 86/0=r ). داده‌های پژوهش حاضر با استفاده از نرم‌افزار 18SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای بررسی خصوصیات دموگرافیک و بارداری، واحدهای پژوهش از آزمونهایANOVA و کروسکال والیس و برای بررسی شدت و دفعات تهوع و استفراغ قبل و بعد از درمان از آزمونهای تی زوجی و رتبه علامتدار ویلکاکسون در سطح 05/0< P استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه، 97 نفر تا پایان طول درمان درگروههای خود باقی ماندند (گروه A ویتامین B6، 35 نفر، گروه B پلاسبو 28 نفر و گروه C زنجبیل 24 نفر). خصوصیات فردی واحدهای پژوهش در سه گروه تعیین گردید، این خصوصیات شامل سن، پاریتی، سن حاملگی، زمان شروع تهوع با استفاده از آزمون ANOVA و تحصیلات و شغل با استفاده از آزمون کروسکال والیس در سه گروه تفاوت معنی‌داری نداشت. شدت تهوع و دفعات استفراغ، قبل از مصرف دارو در هر سه گروه به ترتیب با استفاده از آزمونهای کروسکال والیس وANOVA حاکی از عدم تفاوت معنیدار بود. (جدول شماره 1)
جدول (1): خصوصیات دموگرافیک و بارداری در واحدهای پژوهش به تفکیک گروه ها
|
خصوصیات |
Vit B6(n=35) |
(n=28)پلاسبو |
(n=24)زنجبیل |
P |
|||
|
سن (سال) (انحراف معیار±میانگین) |
7/3 ± 03/24 |
2/5 ± 03/25 |
5/0 ± 95/24 |
54/0 |
|||
|
|
مولتی‌پار (درصد) تعداد نولی‌پار (درصد) تعداد |
(5/83%)29 (5/16%) 6 |
(%6/86)24 (4/1%)4 |
(2/82%)20 (6/16%)4 |
43/0 |
||
|
سن حاملگی (هفته) (انحراف معیار±میانگین) |
9/4 ± 9/8 |
6/3 ± 1/9 |
6/4 ± 1/9 |
73/0 |
|||
|
زمان شروع تهوع (هفته) (انحراف معیار±میانگین) |
3/0 ± 7/5 |
3/0 ± 8/5 |
2/0 ± 7/0 |
34/0 |
|||
|
دفعات تهوع قبل از درمان (انحراف معیار±میانگین) |
8/1 ± 5/2 |
7/3 ± 4 |
03/3 ± 5/3 |
34/0 |
|||
|
متوسط شدت تهوع قبل ازمصرف دارو (انحراف معیار±میانگین) |
07/3 ± 8/5 |
1/3 ± 2/5 |
3/3 ± 5/3 |
55/0 |
|||
|
دفعات استفراغ در 24h قبل از درمان (انحراف معیار± میانگین) |
4/1 ± 1/1 |
02/5 ± 1/1 |
1/4 ± 1/2 |
2/0 |
|||
|
تحصیلات |
در حد خواند و نوشتن (درصد) تعداد دیپلم و زیر دیپلم (درصد) تعداد عالی (درصد) تعداد |
( %20)7 ( %5/65)23 ( %5/14)5 |
(%32)9 (%57)16 (11%)3 |
(%5/26)7 (%8/61)15 (%7/11)2 |
43/0 |
||
|
شغل |
شاغل (درصد) تعداد خانه‌دار (درصد) تعداد |
( %7/5)2 ( %4/91)32 |
(%0)0 (%100)28 |
(%8/5)3 (%1/94)21 |
52/0 |
||
شدت تهوع قبل و بعد از درمان با استفاده از آزمون رتبه علامت دار ویلکاکسون در هر سه گروه معنیدار شد. همچنین دفعات استفراغ قبل و بعد از درمان با استفاده از آزمون تی زوجی در هر سه گروه معنیدار شد. نتایج حاکی از آن است که شدت تهوع و دفعات استفراغ بعد از مصرف دارو در هر سه گروه به طور معنی‌داری کاهش یافته بود. (جدول شماره 2)
جدول (2): مقایسه شدت تهوع واستفراغ در سه گروه قبل و بعد از درمان
|
گروه |
قبل از درمان |
بعد از درمان |
P
|
||
|
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
||
|
(شدت تهوع) Vit B6 پلاسبو زنجبیل |
8/5 2/5 6 |
07/3 15/3 31/3 |
5/0 07/2 4/0 |
88/0 01/3 8/0 |
000/0 000/0 000/0 |
|
(دفعات استفراغ) Vit B6 پلاسبو زنجبیل |
1/1 7/1 1/2 |
4/1 5/2 1/2 |
5/0 4/0 4/0 |
8/0 1/0 8/0 |
02/0 013/0 000/0 |
نتایج آزمون ANOVA برای دفعات استفراغ و آزمون کراسکال والیس برای شدت تهوع طی روزهای درمان نشان میدهد که بین سه گروه تفاوت معنی‌داری وجود نداشت؛ ولی در گروه پلاسبو شدت تهوع در طی روزهای درمان بیشتر از دریافت کنندگان زنجبیل و ویتامین B6 بود. (جدول شماره3 )
جدول (3): مقایسه شدت تهوع و استفراغ در طی درمان
|
روز گروه |
1-0 انحراف معیار±میانگین |
2-0 انحراف معیار±میانگین |
3-0 انحراف معیار±میانگین |
4-0 انحراف معیار±میانگین |
|
(شدت تهوع) Vit B6 پلاسبو زنجبیل (کروسکال والیس) p (دفعات استفراغ) Vit B6 پلاسبو زنجبیل ANOVA)) p |
7/2±7/2 4/3±4/3 3/3±3/3 76/0
1/1±9/0 1/1±1/1 1/1±4/1 56/0 |
07/2±07/2 01/3±01/3 01/1±8/0 44/0
7/0±2/1 6/0±8/0 6/0±1/1 46/0 |
02/2±08/2 1/3±4/3 2±5/2 45/0
6/0±8/0 5/0±6/0 5/0±9/0 92/0 |
5/0 ±8/0 57/2±01/3 4/0 ±8/0 56/0
5/0±8/0 4/0±1/0 4/0±8/0 82/0 |
یک هفته بعد از شروع درمان، پیگیری وضعیت درمان واحدهای پژوهش با استفاده از مقیاس لیکرت صورت گرفت. 2/32% دریافت کنندگان پلاسبو 8/8% دریافت کنندگان ویتامین B6 و 3/18% دریافت کنندگان زنجبیل شدت علائم بسیار بدتر و در 6/60% دریافت کنندگان زنجبیل، 7/42% دریافت کنندگان پلاسبو و 61% دریافت‌کنندگان ویتامین B6 شدت علائم بسیار بهتر شده بود.
46% دریافت کنندگان پلاسبو در مقابل 16% دریافت کنندگان B6 و 6/27% دریافت کنندگان زنجبیل در طی درمان، دچار مشکلاتی از قبیل درد معده، سوزش معده، سرگیجه و افزایش شدت تهوع و استفراغ شدند. افزایش شدت تهوع و استفراغ دریافت کنندگان پلاسبو در مواردی منجر به قطع دارو و استفاده از سایر روشهای درمانی گردید. دریافت کنندگان پلاسبو در8/23% ، در مقابل 4/19% در B6 و 8/9% در زنجبیل شدت تهوع افزایش یافت. در 2/10% دریافت کنندگان زنجبیل درد معده گزارش گردید.
بحث و نتیجه گیری
نتایج این مطالعه، بیانگر تاثیر زنجبیل بر تهوع و استفراغ بارداری است. بطوری که با مصرف کپسول زنجبیل، شدت و دفعات تهوع و استفراغ به طور معنی‌داری کاهش یافت. تفاوت معنی‌داری میان اثر زنجبیل و ویتامین B6 و پلاسبو در کاهش تهوع و استفراغ بارداری مشاهده نگردید. مطالعه انجام شده توسط اسپیرماتیو و همکاران(2003) کاهش شدت تهوع و استفراغ را در مصرف کنندگان زنجبیل نشان داد. در این مطالعه، تفاوت معنی‌داری بین گروه دریافت کننده vitB6 و زنجبیل مشاهده نشد(14,13 ). همچنین در مطالعه, ویلت1 و همکاران (2003) زنجبیل در کاهش تهوع و استفراغ بارداری موثر بود؛ اگرچه زنجبیل، سبب کاهش بیشتر میانگین شدت تهوع و استفراغ بارداری شده بود، ولی این کاهش در مقایسه با اثر پلاسبو معنی دار نبود.
تاثیر زنجبیل بر درمان تهوع و استفراغ به دلیل خاصیت آنتی کولی نرژیک و ضد هیستامین آن است (11,12). نگرانی زنان باردار و خانواده‌های آنها از بروز ناهنجاری در جنین، به دنبال مصرف دارو به خصوص در ماه های نخست بارداری سبب تمایل بیشتری به مصرف داروی گیاهی در آنها گریده است (11,10). WHO نیز به منظور جامه عمل پوشاندن به شعار "بهداشت برای همه" تا سال 2000، توسعهء طب سنّتی را مورد توجه قرار داده است یکی از نکات قابل توجّه در این برنامه، عدم رضایت از درمان‌های طب جدید به خصوص در باب عوارض جانبی داروهای شیمیایی است. استفاده از روشهای طب سنتی سبب کاهش قابل توجه هزینه درمان و سهولت دست‌یابی و کاهش عوارض جانبی داروهای شیمیایی می‌گردد(15).
2/10% دریافت کنندگان زنجبیل در طی درمان، دچار مشکل شدند. عمده‌ترین مشکل آنها سوزش و درد معده و افزایش تهوع بلافاصله بعد از مصرف کپسول به دلیل شکل‌دارویی زنجبیل بود. بیات (1384). عوارض مصرف زنجبیل را در 6% افراد به صورت درد معده و سرگیجه بیان نمود. و اسپیرماتیو نیز در معده را در 4/9% دریافت کنندگان زنجبیل ذکر نمود(13,14).
به نظر می رسد یکی از مشکلات مصرف در بعضی از داروهای گیاهی به دلیل بو و مزهء بسیار تند یا شکل دارویی آنها باشد. استفاده از اشکال مناسب‌تر دارویی (مثلا قرص) سبب سهولت و استفاده بیشتر از این ترکیبات خواهد شد.
سابقه سردرد میگرنی، مصرف غذاهای پرچرب قبل از بارداری، جنین دختر، سن پایین، حاملگی اول، چاقی استرس، سابقه تهوع در حاملگی قبلی و یا در مادر و خواهر و خانه‌دار بودن از عوامل تشدید تهوع در بارداری محسوب می شود(7). توجه خصوصیات فردی و روانی افراد در درمان این عارضه بارداری بسیار مهم است. استفاده از روشهای آموزشی بخصوص در ارتباط با تغذیهء مناسب و صحیح و پشتیبانی روحی زن باردار توسط اعضای خانواده و کادر بهداشتی درمانی و بعضاً مشاوره روانی می‌تواند به عنوان بخشی از برنامه درمانی در این بیماران قرار گیرد. از محدودیت های این پژوهش عدم کنترل مصرف کامل دارو توسط واحدهای پژوهش بود که منجر به خروج تعداد زیادی از واحدهای پژوهش از مطالعه بود. اگرچه مطالعات مختلف عارضه مادری یا جنین خاصی را در مصرف کنندگان زنجبیل گزارش ننموده است؛ ولی نیاز به مطالعات بیشتر برای بررسی اثرات احتمالی و تعیین دوز مناسب و حتی شکل مناسب دارویی است. نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر تاثیر مصرف زنجبیل در کاهش تهوع و استفراغ بارداری است و می‌توان از آن به عنوان یک روش ساده و مناسب و در دسترس استفاده نمود.
تشکر و قدردانی
مقالهء حاصل طرح تحقیقاتی با همین عنوان، مصوّب کمیته تحقیقات و اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی بابل به شماره 3517 مورخ 2/7 /90 می باشد. ضمن تشکر از همکاری معاونت محترم پژوهش، از کلیه زنان باردار و همکاران شرکت کننده در جمع آوری اطلاعات قدردانی می شود.
References
1. Abolghasemi S, Razmjoo N. effectiveness of Ginger in nausea and vomiting during pregnancy. Journal Of Babol University of Medical science. 2004; 6(3):17-20.[Persian]
2. Jewell D, Young G, Intervention for neausea & Vomiting in early pregnancy Chochrane. Datebase sys Rev. 2001; 1.
3. Vutyavanich T, Theeratana K,. Ginger for neausea and vomiting in pregnancy: Randomized Double- Masked- placebo- Control trial. Obstetrics & Gynecology. 2001;97:511-582.
4. Borreli F, Capasso R. Effectiveness and safety of ginger in the treatment of pregnancy Induced neausea and vomiting. American college of obstetrics & Gynecologists. 2005; 105 (5): 849.856.
5. Locroix R, Eason E, Melzack R, Neausea and Vomiting during pregnancy: A prospective study of it is frequency intensity and patterns of change. Am j obstet & Gynecol. 2000; 183:931-937.
6. Portnoi G, Chng LA, Karimi-Tabesh L. prospective comparative study of the safety and effectiveness of ginger for treatment of neausea and vomiting in pregnancy. Am J obstet Gynecol. 2004; 190 (4): 1140.
7. Mitzi M. Neausea and vomiting of pregnancy: An Evidence- based Review. 2004; 312-328.
8. Conver E. Over the counter priduscts: Nonprescription medications. Nutraceuticals and Herbal Agent. Clinical obstitrics & Gynecology. 2002; 45(1). 89-98.
9. Willett S, Karen E, Ekangaki A. Effect of a ginger extract on pregnancy. Induce neausea a randomized controlled trial Australlia and Newsland journal of obstetrics & Gynecology. 2003; 43(2). 139.
10. Kathryn L, Grant pharm D. Alternative therapies: Ginger. Am. j Heallh. Sys pharm. 2000; 57(10): 945-947.
11. AlAchi A. A current look at Ginger use. Pharmacist U.S.A web site. http://www.uspharmacist.com/ oldform.asp. Dec 20, 2011. Cited on 5th. Nov, 2011.
12. Pizzorno J, Murray M. Text book of Natural medicine. 1999, churchill living stone. 1025. 1029.
13. Spiramote M, Lekhyanda N, Willetts KE, Ekangaki A. Effect of ginger extract on pregnancy induce neausea. A randomized Controlled trial. J obstet Gynecol. 2003; 43(2): 139-44.
14. Spiramote M, Lekhyand N, A randomized comparison of ginger and vitB6 in the treament of neausea and vomiting of pregnancg. 2003; 86(9): 846-53.
15. Nasseri M. Development of traditional medicine based on W.H.O guidance. Medical Daneshvar: Biomanthly Journal of Shahed University. 2004;11(52):53-66.[Persian].
[1]. گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه آزاد اسلامی بابل
*(نویسنده مسؤول)
2. کارشناس ارشد مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی بابل
3. گروه علوم پایه، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی بابل، ایران
[2]. Hyperemesis
[3]. Low Birth Weight (LBW)
[4]. Total Parentral Nutrition
1. Spirmatoe and Vutyavanich
1. Willtt
)