نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل
نویسندگان
1 گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
2 روانپزشک، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
3 دستیار روانپزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
4 گروه بیهوشی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
چکیده
|
فصلنامه سلامت خانواده دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری دوره 1، شماره 3، زمستان 1391، صفحات 33 تا 39 |
بررسی فراوانی نشانههای خفیف عصبیدر مردان زندانی : یک مطالعه مقطعی
عباس مسعودزاده 1، کامران اسماعیلی درجانی 2، فرزانه تبسمی 3*، ابوالفضل فیروزیان 4
تاریخ وصول: 23/1/91 تاریخ پذیرش: 25/5/91
چکیده
زمینه و هدف: پژوهش های اخیر، میزان شیوع اختلالات روانپزشکی و میزان نشانههای خفیف عصبی
در افراد پرخاشگر و زندانیان مرتکب به قتل را بیشتر از جمعیت عمومی گزارش نموده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی فراوانی نمرات NSS در زندانیان و وجود ارتباط بین NSS و زیرگروههای مختلف جرمی است.
روش بررسی: در یک بررسی مقطعی توصیفی، 161 مرد زندانی در زندان های شماره 1 و2 رودسر در سال 1385 مورد بررسی قرار گرفتند. از زندانیان پرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی اخذ شده و پس از مطابقت با پروندههای زندان از نظر وجود نشانه های خفیف عصبی (NSS) براساس چک لیست NSS مربوطه مورد معاینه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از نرم افزاز 16 SPSS و با استفاده از تست های آماری ANOVA ، MCT (Multiple Comparisons Test) ،Tukey test و Chi Square مورد ارزیابی و تجزیه تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: بیشترین میزان نمرة NSS به ترتیب، در گروه اعتیاد و جرمهای غیر خشن مشاهده شده است که تفاوت معنی داری نسبت به سایر گروهها داشته است (02/0=P ). سابقة تعداد محکومیتهای قبلی، به ترتیب در زیرگروههای اعتیاد، جرمهای غیرخشنو جرایم مالی ) کلاهبرداری و صدور چک بلامحل( بیشتر بوده است. بین وجود سابقة بیماریهای طبی، نورولوژی، روانپزشکی و سابقة مصرف مواد مخدر و الکل در بین زیرگروههای مختلف جرمی تفاوت معنیداری از نظر آماری مشاهده نگردید (65/0=P ). بین نمرة NSS و سابقة وجود اختلال نورولوژی و روانپزشکی و مصرف خودسرانة داروهای روانپزشکی ارتباط معنیدار وجود داشت (04/0=P )، اما بین نمرة NSS و سابقة وجود بیماریهای طبی و سابقة مصرف مواد مخدر و الکل ارتباط معنیداری مشاهده نشد (81/0=P).
بحث و نتیجه گیری: با توجه به یافتههای این تحقیق نمی توان الگوی ثابتی از رابطه NSS و نوع جرم بیان داشت.بر خلاف یافته های این پژوهش، در مطالعات گذشته، نمرات NSS در گروه جرم های خشن بالاتر گزارش شده است که ممکن است به دلیل عدم وجود حکم اعدام در کشورهای مورد مطالعة باشد، لذا انجام مطالعات جامع و گسترده تری در این زمینه توصیه می گردد.
واژگان کلیدی: نشانههای خفیف عصبی، زندانیان مرد، جرم، اعتیاد.
مقدمه
بررسی های زیادی در مورد رابطهء جرم و جنایت و اختلال روانی و مغزی انجام شده است. این بررسی ها نشان دهندهء رابطه میان اختلال روانی، بروز جرم و بیشتر بودن اختلالات عمده روانپزشکی نیازمند درمان و نیز شیوع اختلالات شخصیت در زندانیان نسبت به افراد غیر زندانی بوده اند (3-1). ناهنجاری های کانونی در نوار مغزی (EEG) افراد پرخاشگر بخصوص در لب تمپورال چپ مغز گزارش شده‌است (4) و در اسکن1 مرتکبین به قتل کاهش متابولیسم قشر پرفرونتال دیده شده است که همگی بر ارتباط اختلال سیستم عصبی و ارتکاب جرم دلالت دارد (5). نشانههای خفیف عصبی2 اختلالات حسی و حرکتی خفیفی هستند که نشاندهندة آسیب‌های خفیف مغز و بیانگر اختلالات جزیی در کارکرد مغز هستند، هر چند نشانگر ضایعه موضعی مغز نیستند. این نشانه‌ها در برخی از اختلالات روانپزشکی از جمله اسکیزوفرنی، بیماریهای دو قطبی و نیز کودکان با مشکلات رفتاری (سابقه رفتار خشن تکانشی) دیده شده است(6). نشانه های خفیف عصبی، راهنمای بالینی مفیدی از اختلال عملکرد ظریف مغزی در نظر گرفته می شود و از آن جهت که یافته‌هائی Objective هستند اهمیت به سزایی دارد(5-4). مطالعات پیشنهاد می کند که این اختلالات عصبی، بازتاب اختلال ژنتیکی یا ترومای حوالی زایمان است(9-7).
نشانه های خفیف عصبی در متخلفین و در بیماران مبتلا به انواع مختلف اختلالات روانپزشکی از جمله اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی، اختلالات خلقی، اختلالات مصرف مواد، اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و مرزی گزارش شده است(17-10). علاوه بر این، شواهدی وجود دارد که نشانه های خفیف عصبی به طور خاص با تکانشگری، تجاوز و خشونت در بیماران روانپزشکی همراهی داشته است(20-18).
در زمینه بررسی نشانه های خفیف عصبی در زندانیان، مطالعات اندکی صورت گرفته است و در بررسی های صورت گرفته توسط محقق در بانک های اطلاعاتی مطالعه ای در شمال کشور صورت نگرفته بود و همچنین با توجه به تفاوت شرایط محیطی، اجتماعی و فرهنگی منطقه، لذا این مطالعه با هدف تعیین فراوانی نشانههای خفیف عصبی در مردان زندانی و همچنین بررسی همبستگی بین علایم خفیف عصبی و اختلالات روانی عمده در میان زندانیان شهر رودسر انجام پذیرفت.
روش بررسی
این بررسی از نوع مقطعی-توصیفی بوده است. نمونه ها با استفاده از روش سرشماری از کلیهء مردان زندانی در زندان های شماره 1 و 2 رودسر در سال 1385 انتخاب شدند که در نهایت، از مجموع 183 مرد زندانی، 22 نفر نیز به دلیل عدم رضایت از مطالعه حذف گردیده و در نهایت 161 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. زندانیان براساس نوع جرم به 4 گروه تقسیم شدند: 1- جرمهای خشن (قتل عمد، ضرب و جرح عمدی، سرقت مسلحانه و تجاوز) 2- جرمهای غیرخشن (سرقت غیر مسلحانه، جعل امضا، جیب بری، خرید و فروش اموال مسروقه و سکه های تقلبی) 3- اعتیاد (نگهداری، حمل، توزیع و مصرف مواد) 4- جرایم مالی (تصادفات و مهریه، زندانیانی که به دلیل عدم توان مالی نمی توانند محکومیت دیه و مهریه را بپردازند و همچنین صدور چک بی محل و کلاهبرداری). سپس درمورد هر زندانی پرسشنامه‌ای دموگرافیک تکمیل و معاینهء عصبی از نظر نمرة NSS انجام گردید. جهت معاینه نمونه های مورد پژوهش، پس از هماهنگی های لازم با ادارة کل دادگستری استان گیلان و ادارة کل زندانها و زندان رودسر و بهداری زندان؛ مکانی جهت معاینة زندانیان اختصاص داده شد. سپس محقق در طی روزهای هماهنگی شده به زندان رفته و پس از توضیح طرح به زندانیان و تاکید مبنی بر رازداری کامل مجریان طرح و همچنین بیان این نکته که نتایج ناشی از مطالعه در محکومیت فرد به هیچ عنوان تاثیر نداشته و بیان عدم ذکر نام و انتشار نتایج فردی مطالعه و اخذ رضایت آگاهانه از نمونه ها، با همکاری پزشک زندان اطلاعات دموگرافیک و محکومیت قضایی از طریق مصاحبه و پرکردن پرسشنامه از بخش آموزش و تحقیقات ادارة کل زندانها و مطابقت با پروندة زندانی و مرکز اطلاعات زندان تکمیل می گردید. بررسیNSS، به وسیله مقیاس ارزیابی عصبی بوچانان[2] و هاینریشز[3] )21( و توسط یک دستیار روان پزشکی که آموزش های لازم را بری انجام معاینهء نشانه های خفیف عصبی دیده بود، انجام می شد. از این معیار در مطالعه مشابه در داخل کشور با روایی و پایایی مورد قبول استفاده گردیده شده است (22). این مقیاس دارای 26 آیتم می باشد که برای هر کدام نمره ای از صفر (منفی) تا 2 (واضحا مختل) در نظر گرفته می شود. از جمع این نمره ها، نمره کل NSS به دست می آید. این مقیاس بخش های زیر را می سنجد: (1) هماهنگی حرکتی شامل راه رفتن تاندم[4]، حرکات متناوب سریع[5]، مقابلهء انگشت ها با انگشت شست[6]و انگشت به بینی[7] (2). تمامیت حسی[8] )شامل تمامیت شنوایی-بینایی[9]، استروگنوز[10]، گرافستزی[11]و شناسایی راست و چپ[12] ) و توالی اعمال حرکتی پیچیده [13](شامل آزمون مشت-حلقه[14]، آزمون مشت-لبه-کف[15]، آزمون ازرتسکی[16] و آزمون نواختن ریتم[17] (3) حرکات چشم (شامل تقارب[18] ، هم حرکتی [19] و ناپایداری نگاه[20] (4) بازتاب های فرونتال (شامل چنگ زدن[21] ، غنچه کردن لب [22] و مکیدن [23]. (5) غلبه نیمکره های مغزی (برتری دست، پا ،چشم و (6) سایر نشانه های خفیف عصبی (رومبرگ[24] ، حرکات اضافی[25] ، لرزش، حافظه، حرکات آینه ای[26] و بازتاب گلابلا[27]). سپس نمرات NSS بر اساس چک لیست تکمیل شد. از این معیار در مطالعات صورت گرفته توسط محقّقان در داخل کشور نیز استفاده گردیده شده است(22). در نهایت داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و تست های آماری ANOVA ، MCT 27 ،Tukey Test و Chi Square مورد ارزیابی و تجزیه تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها
از مجموع نمونه های مورد بررسی، 60٪ متاهل بودند و حدود 70٪ از زندانیان سطح تحصیلات زیر دیپلم داشتند. شغل حدود 47% از زندانیان کشاورز و کارگر ساده بودند(جدول شماره 1).
جدول (1): فراوانی زندانیان رودسر از نظر وضعیت شغلی
|
شغل |
تعداد |
درصد |
|
کشاورز |
29 |
18 |
|
کارگر ساده |
47 |
2/29 |
|
کارگر ماهر |
36 |
4/22 |
|
کاسب |
38 |
6/23 |
|
کارمند |
2 |
2/1 |
|
محصل |
2 |
2/1 |
|
بیکار |
7 |
3/4 |
|
مجموع |
161 |
100 |
بیشترین فراوانی زندانیان مربوط به گروه اعتیاد 8/29% و گروه غیر خشن 8/24% بوده و کمترین فراوانی مربوط به گروه مرتکب جرایم مالی (زیر گروه چک و کلاهبرداری 13%) است (شکل شماره 1).
شکل 1- درصد فراوانی زندانیان رودسر به صورت نمودار دایرهای از نظر نوع جرم در تابستان سال 1385
خانواده حدود 28٪ از زندانیان روستایی و مستاجر بودند. کمترین میانگین سنی به میزان 5/28 سال مربوط به جرم های خشن و بیشترین میانگین سنی به میزان 5/40 سال مربوط به گروه جرایم مالی (چک و کلاهبرداری) بود (جدول شماره 2). یافته ها نشان داد که تفاوت آماری معنی داری از لحاظ میانگین سنی بین گروه های مورد بررسی وجود داشت به طوری که سن گروه مرتکب جرایم مالی به شکل معناداری بالاتر از سایر زیر گروه ها است و کمترین سن مربوط به گروه جرم های خشن بود (03/0=P).
جدول (2): مقایسه میانگین سنی زیرگروه های جرمی و کل زندانیان رودسر بر حسب سال
|
زیر گروه های جرمی |
تعداد |
حداقل سن |
حداکثر سن |
میانگین سنی |
انحراف معیار |
|
زیر گروه 1 (جرمهای خشن) |
28 |
20 |
64 |
54/28 |
36/8 |
|
زیرگروه 2 (جرمهای غیرخشن) |
40 |
18 |
40 |
95/28 |
95/14 |
|
زیرگروه3 (اعتیاد و موادمخدر) |
48 |
24 |
67 |
79/37 |
70/8 |
|
زیرگروه 4 (دیه تصادفات و مهریه) |
24 |
18 |
41 |
62/30 |
23/6 |
|
زیرگروه 5 (چک و کلاهبرداری) |
21 |
27 |
63 |
52/40 |
85/8 |
|
کل زندانیان |
161 |
18 |
67 |
27/33 |
83/8 |
|
P-Value= 03/0 |
|||||
از نظر سابقة بیماری ها 4/94% زندانیان سابقهای از بیماری عمدة طبی و 4/99% سابقهای از بیماری نورولوژیک و 5/92% سابقهای از اختلالات روان پزشکی ذکر نکردهاند و 3/9% از زندانیان مصرف خودسرانة داروهای روان پزشکی و 83% سابقة مصرف مواد مخدر و الکل را گزارش نمودهاند.
از نظر نمره NSS، 56% از زندانیان نمرة NSS صفر داشته اند. بیشترین میزان میانگین NSS در زیرگروه 3 (اعتیاد) و کمترین میزان میانگین NSS در زیرگروه 4(جرایم مالی:چک و کلاه برداری) وجود داشت (02/0=P ) (جدول شماره 3).
جدول (3): مقایسه میانگین نمرات NSS در زیرگروههای زندانیان
|
زیر گروه های جرمی |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
|
زیر گروه 1 (جرمهای خشن) |
28 |
64/0 |
56/1 |
|
زیرگروه 2 (جرمهای غیرخشن) |
40 |
5/1 |
2 |
|
زیرگروه3 (اعتیاد و موادمخدر) |
48 |
73/3 |
54/2 |
|
زیرگروه 4 (دیه تصادفات و مهریه) زیرگروه 5 (چک و کلاهبرداری) |
24 21 |
63/0 52/0 |
92/0 92/0 |
|
|
|
|
P-Value= 02/0 |
از نظر آماری بین فراوانی وجود بیماریهای طبی، بیماریهای نورولوژیک، اختلالات روان پزشکی، فراوانی مصرف خودسرانة داروهای روان پزشکی و سابقة مصرف مواد مخدر و الکل در زیر گروههای مختلف جرمی تفاوت معناداری وجود نداشت (05/0
)؛ اما بین نمرات NSS در زیر گروه های مختلف جرمی تفاوت معنی داری وجود داشت (04/0=P ) (جدول شماره 4).
جدول (4): مقایسه فراوانی نمرات NSS در زیر گروههای مختلف جرمی با روش آزمون مقایسه چندگانه
|
چک وکلاهبرداری |
دیه تصادفات و مهریه |
اعتیاد |
غیر خشن |
خشن |
زیر کروه های جرمی |
|
1 |
1 |
001/0> |
36/0 |
- |
خشن |
|
32/0 |
39/0 |
001/0> |
- |
36/0 |
غیر خشن |
|
001/0> |
001/0> |
- |
001/0> |
001/0> |
اعتیاد |
|
1 |
- |
001/0> |
39/0 |
1 |
دیه تصادفات و مهریه |
|
- |
1 |
001/0> |
32/0 |
1 |
چک وکلاهبرداری |
|
P-Value= 04/0 |
|||||
همچنین یافته های مطالعه نشان داد که بین نمره NSS و وجود سابقة اختلال نورولوژی ارتباط وجود دارد (01/0=P ). به علاوه بین نمره NSS و سابقة اختلال روان پزشکی (0001/0>P ) و همچنین بین نمره NSS و مصرف خودسرانه داروهای روان پزشکی (006/0=P )نیز ارتباط آماری معنی داری وجود داشت. اما بین نمره NSS و سابقة مصرف مواد مخدر و الکل و تعداد محکومیت های قبلی ارتباط معنی داری وجود نداشت (6/0=P)
بحث و نتیجه گیری
یافته های مطالعه حاضر نشان داد که بیشترین گروه زندانیان را گروه معتادین و جرم های غیرخشن تشکیل میدادند که سابقة تعداد محکومیت های قبلی نیز در این دو گروه بیشتر از سایر گروهها است که این نشان دهندة زمینة بالای بروز این جرمها در جامعه است. بعلاوه، نمرات NSS این دو گروه نسبت به سایر گروهها به صورت معنی داری بیشتر بود، هرچند که در مطالعات گذشته، نمرات NSS در زندانیان با جرم های خشن بالاتر گزارش شده است. برای نمونه در مطالعهء صورت گرفته توسط بلک1 و همکاران(23)، 64% از قاتلانی که توسط وکیل هایشان برای تخفیف در مجازات ارجاع شده بودند، نشانه هایی از اختلال عملکرد فرونتال را به صورت نرم نشانه ها نشان دادند. لویز2 و همکاران نیز خصوصیات 14 نوجوان 17-15 ساله محکوم به مرگ را مطالعه کردند و دریافتند که 64% افراد مورد بررسی، دچار اختلال عصب-روان شناختی شدید بودند (٢4). در مطالعهء صورت گرفته توسط نوروزیان و همکاران نیز نمره کل NSS در گروه زندانی بیشتر از گروه غیر زندانی بود. زیر گروههای غیر خشن، اعتیاد و مالی بیشترین، و زیر گروه خشن کمترین تفاوت را با گروه غیر زندانی داشتند (22).
همچنین در مطالعهءیودال3 و همکاران (٢5) میزان اختلال عصب-روان شناختی بر روی قاتلان و مجرمین خشن، بالا گزارش شده بود. این عدم همخوانی شاید به دلیل عدم وجود حکم اعدام در کشورهای مورد مطالعة یا شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقلیمی و اقتصادی متفاوت جامعه مورد بررسی ما بوده است که می تواند فاکتوری برای جهت دهی به نوع ارتکاب جرم در کشور ما باشد، لذا انجام مطالعات جامع و گسترده تری در زمینة اعتیاد به مواد مخدر در زندانیان و در جامعه و ارتباط آن با نمرات NSS توصیه می شود.
میانگین سن زندانیان مورد مطالعه در این پژوهش 27/33 سال است که نشان دهندة حضور بافت سنی جوان در زندان رودسر است. از نظر آماری تفاوت معنی داری بین سابقة وجود بیماری های طبی، نورولوژیک، اختلالات روان پزشکی و سابقة مصرف مواد مخدر و الکل در زیرگروههای مختلف جرمی مشاهده نشد. به دلیل اینکه اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش تنها از طریق اظهار نظر زندانیان کسب میشد، چنانچه سیستم اطلاعات بهداشتی درمانی افراد جامعه به صورت نظام مند بود، امکان داشت به یافته های دقیق و بیشتری دست پیدا کرد؛ زیرا رجوع به اظهارات شخصی زندانیان به تنهایی می تواند نتایج مطالعه را مخدوش نماید. لذا پژوهشهای کامل و گسترده تری در زمینة وجود بیماری های طبی، نورولوژیک و اختلالات روانپزشکی و نیز وجود سابقة این بیماریها در زندانیان پیشنهاد می گردد.
همچنین یافته های مطالعهء حاضر، حاکی از ارتباط معنی داری بین نمرة NSS و سابقة وجود اختلال نورولوژی و روان پزشکی و مصرف خودسرانة داروهای روانپزشکی بود؛ اما بین نمرة NSS و وجود سابقة بیماری طبی و سابقة مصرف مواد مخدر و الکل ارتباط معنی داری مشاهده نشد، این امر می تواند به دلیل مصرف تفننی مواد مخدر و الکل باشد که لزوما به معنی اعتیاد نیست. از محدودیت های این مطالعه می توان به دریافت اطلاعات از خود زندانیان جهت بررسی از نظر سابقة بیماری های طبی، نورولوژی و روان پزشکی اشاره نمود که در صورت نظام مند بودن سیستم اطلاعات بهداشتی درمانی افراد در جامعه می توانست به یافته های دقیق و بیشتری در این مورد دست یافت، زیرا رجوع به اظهارات شخصی زندانیان به تنهایی می تواند نتایج را مخدوش نماید. به علاوه به دلیل کمبود امکانات پرسنلی و تجهیزات، امکان بررسی کامل وضعیت طبی، نورولوژی و روان پزشکی زندانیان نیز وجود نداشت.
با توجه به یافته های این پژوهش این سؤال مطرح می شود که آیا بالا بودن نمرة NSS می تواند به عنوان یک ریسک فاکتوری برای گرایش به اعتیاد و جرائم مربوط و نیز جرائم غیر خشن باشد و آیا با شناسایی افراد با نمرة NSS بالا می توان اقداماتی را جهت پیشگیری از وقوع جرم انجام داد؟ که در این صورت، نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه می باشد.
تشکر و قدردانی
با تشکر از جناب آقای مهندس پیمان آق تومان و جناب آقای جان احمد آقایی معاونت محترم دادگستری استان گیلان و جناب آقای مرتضی اسماعیلی درجانی که انجام این پایان نامه بدون مساعدت و دلسوزیهای ایشان میسر نمی شد. به علاوه از جناب آقای حاجتی و جناب آقای دکتر جاوید و همکاران محترم ایشان در ادارة کل زندانهای استان گیلان و زندانهای رودسر نیز تشکر می شود. این پژوهش با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی مازندران انجام شده است.
References
[1]. گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
2. روانپزشک، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
3. دستیار روانپزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران *(نویسنده مسؤول) Email: ftabassomi@yahoo.com
4. گروه بیهوشی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران
[2]. Buchanan
[3]. Heinrichs
[4]. Tandem Walk
[5]. Rapid Alternating Movements
[6]. Finger-thumb Opposition
[7]. Finger to Nose
[8]. Sensory Integration
[9]. Audio-visual Integration
[10]. Steregnosis
[11]. Graphesthesia
[12]. Right/left Confusion
[13]. Sequencing of Complex Motor Act
[14]. First-ring Test
[15]. Fist-edge-palm Test
[16]. Ozeretski Test
[17]. Rhythm Tapping Test
[18]. Convergence
[19]. Synkinesia
[20]. Gaze Impersistence
[21]. Grasp Reflex
[22]. Snout Reflex
[23]. Sucking Reflex
[24]. Romberg
[25]. Adventitious Overflow
[26]. Mirror Movement
[27]. Glabellar Tap Reflex
2. Lewis
3. Yeudal
)